عمل کیسه صفرا
عمل کیسه صفرا آخرین راه‌حل درمان عارضه سنگ صفرا است. سنگ کیسه صفرا، سنگ‌های کوچکی هستند که از کلسترول، رنگدانه‌های صفراوی و نمک‌های کلسیمی تشکیل شده‌اند و در کیسه صفرای بیمار جای می‌گیرند. درمان سنگ صفرا ضروری نیست مگر در مواردی که بیمار به علت وجود سنگ صفرا دچار انسداد مجرای صفراوی مشترک یا عوارض دیگر این بیماری شده باشند.
کیسه صفرا چیست؟
کیسه صفرا که به نام کوله سیست نیز شناخته می‌شود، اندام توخالی و کوچکی است که صفرا قبل از رها شدن در روده کوچک، در آن ذخیره می‌شود. در انسان، کیسه صفرا گلابی شکل بوده و در زیر کبد قرار گرفته است. کیسه صفرا، صفرای تولید شده توسط کبد را از طریق مجرای مشترک کبدی دریافت و ذخیره می‌کند و این صفرای تولید شده را، از طریق مجرای صفرای مشترک به دوازدهه (اثنی عشر)، جایی که صفرا به به هضم چربی می‌کند، رها می‌شود.
سنگ کیسه صفرا چیست؟
سنگ کیسه صفرا، ذراتی سفت و آزاردهنده هستند که در کیسه صفرا تشکیل می‌شوند. اندازه سنگ کیسه صفرا در افراد متغییر است. ممکن است سنگ کیسه صفرا اندازه یک دانه شن تا توپ تنیس متغییر باشد. معمولا شایع‌ترین عارضه سنگ کیسه صفرا، درد در قسمت سمت راست شکم است که آن حمله کیسه صفرا یا قولنج صفراوی گفته می‌شود. معمولا درد ناشی از سنگ صفرا زمانی احساس می‌شود که این سنگ‌ها، مجرای مشترک صفراوی را مسدود کنند.
عوامل ایجاد سنگ کیسه صفرا
علت ایجاد سنگ کیسه صفرا، عدم تعادل در مواد تشکیل دهنده کیسه صفرا است. در صورتی که کیسه صفرا حاوی بیلی روبین یا کلسترول بیش از حد بوده یا نمک‌های صفراوی کیسه صفرا کاهش پیدا کند. علت ایجاد این عدم تعادل، تغذیه نامناسب و نارسایی کیسه صفرا است. همچنین در صورت عدم تخلیه کامل صفرا، ممکن است در طولانی مدت باعث ایجاد سنگ صفرا شود. به طور کلی، 2 نوع سنگ صفرا وجود دارد:
• سنگ‌های کلسترولی که معمولا به رنگ زرد یا سبز هستند. 80% سنگ‌های صفرا از جنس کلسترول هستند.
• سنگ‌های بیلی روبین که تیره رنگ هستند و برای گروهی از افراد اتفاق می‌افتد.
درمان سنگ کیسه صفرا
اگر سنگ صفرا مشکلی برای بیمار ایجاد نکند، لزومی به درمان نیست. با این حال اگر بیمار دچار حمله کیسه صفرا یا سایر علائم شود، بهتر است درمان خود را دنبال کند. برای درمان سنگ کیسه صفرا باید به پزشک متخصص بیماری‌های گوارش مراجعه کنید. رایج‌ترین درمان سنگ کیسه صفرا به شرح زیر است:
1. درمان سنگ صفرا با عمل جراحی
عمل جراحی سنگ کیسه صفرا، معمولا با برداشتن کیسه صفرا انجام می‌شود. این عمل جراحی به کوله سیستکتومی نیز معروف است و یک عمل جراحی رایج در کشورهای مختلف است. از آنجایی که کیسه صفرا اندامی ضروری نیست و بیمار می‌تواند بدون کیسه صفرا به طور طبیعی زندگی کند. زمانی که کیسه صفرای بیمار از بدن ایشان جدا می‌شود، صفرا از طریق مجاری کبدی و صفراوی مشترک، از کبد خارج شده و مستقیما وارد دوازدهه می‌شود. عمل کیسه صفرا به دو روش انجام می‌شود:
• عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا
در عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرا، جراح چندین برش کوچک در چند نقطه شکم ایجاد کرده و یک لاپاراسکوپ (لوله‌ای نازک که به یک دوربین فیلمبرداری مجهز است) وارد شکم بیمار می‌کند. با تزریق گاز دی اکسید کربن (CO2)، اندام‌های داخل شکم از هم فاصله گرفته و جراح به‌وسیله ابزارهای جداسازی، با جدا کردن کیسه صفرا از کبد و دوازدهه آن را از بدن بیمار خارج می‌کند. در عمل کیسه صفرا به وسیله لاپاراسکوپی معمولا از بیهوشی عمومی استفاده می‌شود.
عمل کیسه صفرا با لاپاراسکوپی معمولا سرپایی بوده و بیمار می‌تواند بعد از عمل مرخص شده و یک هفته بعد از عمل، به امور روزانه خود بپردازد. بیشتر بخوانید: عمل جراحی لاپاراسکوپی
• عمل باز کیسه صفرا
عمل باز کیسه صفرا زمانی انجام می‌شود کیسه صفرا به شدت ملتهب، عفونی یا از سایر عمل‌ها، آسیب‌دیده باشد. ممکن است در زمان عمل لاپاراسکوپی کیسه صفرای بیمار دچار زخم یا عفونت شدید شود که در این زمان، جراح تصمیم به انجام عمل باز خواهد گرفت.
در عمل باز کیسه صفرا، جراح متخصص برشی عرض به طول حدود 10 تا 15 سانتی‌متر در شکم بیمار ایجاد می‌کند تا کیسه صفرا را خارج کند. بیهوشی عمل باز کیسه صفرا عمومی است اما به دلیل برش ایجاد در شکم بیمار و احتمال عفونت یا التهاب آن، ممکن است 7 روز پس از عمل جراحی ترخیص شود. همچنین با توجه به دوره نقاهت طولانی این روش جراحی، بیمار حدود 1 ماه بعد می‌تواند به انجام امور روزمره خود بپردازد.
2. درمان سنگ کیسه صفرا بدون عمل
درمان سنگ صفرا بدون عمل جراحی فقط در شرایط خاصی استفاده می‌شود. به طور مثال، اگر بیمار متبلا به سنگ صفرای کلسترولی بوده و شرایط بالینی ایشان مجوز انجام عمل جراحی را صادر نکند. درمان سنگ کیسه صفرا بدون عمل جراحی اغلب برای 5 سال مناسب بوده و در صورت مبتلا به سنگ صفرا از جنس بیلی‌روبین، امکان استفاده از این نوع درمان وجود نخواهد داشت. درمان سنگ صفرا بدون عمل به دو روش است:
• داروی سنگ صفرا
داروهای سنگ صفرا اغلب داروهای حاوی اسید‌های صفراوی هستند که می‌توانند سنگ صفرا را در خود حل کنند. این دارو‌ها، فقط برای حل کردن و از بین بردن سنگ‌های کلسترولی کوچک موثر هستند و ممکن است برای از بین بردن تمامی سنگ‌ها، به ماه‌ها یا سال‌ها درمان نیاز باشد.
• درمان سنگ صفرا با دستگاه سنگ شکن
معمولا برای درمان سنگ صفرا با دستگاه سنگ شکن، از دستگاهی به نام ” لیتوتریپتر” استفاده می‌شود. لیتوتریپتر امواج گرم و ضربه‌ای تولید می‌کند که از بدن فرد عبور می‌کند تا سنگ‌های موجود در کیسه صفرا از به قطعات کوچکتر تبدیل کند. این روش، به ندرت استفاده شده و همراه با استفاده از داروهای اسید صفراوی است.
علائم سنگ صفرا
بسیاری از بیماران مبتلا به سنگ صفرا، علائمی ندارند. به سنگ‌های صفراوی که علائمی برای بیمار ایجاد نمی‌کنند، سنگ صفرای بدون علامت یا خاموش گفته می‌شود. سنگ‌های صفراوی خاموش در عملکرد کیسه صفرا، کبد یا پانکراس تداخلی ایجاد نمی‌کنند.
در صورتی که سنگ صفرا منجر به مسدودی مجاری صفراوی شود، فشار در کیسه صفرا افزایش پیدا کرده و باعث حمله کیسه صفرا می‌شود. درد کیسه صفرا در این حملات معمولا از 1 تا چند ساعت به طول می‌انجامد. حملات کیسه صفرا اغلب به دلیل مصرف زیاد غذای چرب و معمولا در طول شب اتفاق می‌افتد.
زمانی که سنگ صفرا در کیسه حرکت کند، حمله کیسه صفرا متوقف شده و مجرای صفرا باز می‌شود. زمانی که حمله صفراوی به دلیل مسدودی مجرای صفراوی بیش از چند ساعت طول بکشد، ممکن عوارضی مانند التهاب یا تورم کیسه صفرا، آسیب و عفونت شدید کیسه صفرا، مجاری صفراوی یا کبد ایجاد کند. همچنین سنگ صفرا که در مجرای صفراوی مشترک نزدیک دوازدهه قرار بگیرد و مجرای پانکراس را مسدود کند، می‌تواند باعث پانکراتیت (التهاب پانکراس) شود. در صورت عدم درمان، انسداد مجاری صفراوی یا مجرای پانکراس منجر به مرگ خواهد شد.
خدمات دکتر فرهمند برای درمان سنگ صفرا
دکترمحمدرضا فرهمند فلوشیپ جراحی عمومی از معتبرترین مراکز عملی بلژیک، آلمان و آمریکا عمل جراحی کیسه صفرا با استفاده از لاپاراسکوپی را ارائه می‌دهد. ایشان تا به حال حدود بیش از 15 هزار عمل جراحی موفق داشته‌اند و در کارنامه حرفه‌ای خود، عمل اسلیو معده آقای سالار عقیلی و دیگر افراد سرشناس را دارد. در صورت نیاز به مشاوره می‌توانید با مطب دکتر فرهمند در تماس باشید.